پایگاه خبری تحلیلی آسان تکنولوژی | در دهه‌های اخیر، تحقیقات پیرامون نقش تغذیه در پیشگیری و درمان سرطان، به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. یکی از رویکردهای مورد توجه، بررسی اثرات گرسنگی (Fasting) یا محدودیت کالری بر سلول‌های سرطانی و مکانیسم‌های مرتبط با آن است. گرسنگی، که به معنای خودداری ارادی از مصرف غذا برای یک دوره زمانی مشخص است، می‌تواند تغییرات فیزیولوژیک مهمی در بدن ایجاد کند که ممکن است در مقابله با سرطان مؤثر باشد. این یادداشت، مختصرا به بررسی جامع و مبتنی‌بر شواهد اثرات گرسنگی بر سلول‌های سرطانی، مکانیسم‌های عمل و پتانسیل آن به‌عنوان یک استراتژی درمانی مکمل می‌پردازد.
- مکانیسم‌های اثر گرسنگی بر سلول‌های سرطانی
محرومیت از مواد مغذی: سلول‌های سرطانی برای رشد و تکثیر سریع خود، به مقدار زیادی گلوکز و سایر مواد مغذی وابسته هستند. گرسنگی، با محدود کردن دسترسی این سلول‌ها به مواد مغذی ضروری، می‌تواند رشد و بقای آن‌ها را مختل کند؛ به‌عبارت دیگر، گرسنگی باعث ایجاد یک “کمبود غذایی” برای سلول‌های سرطانی می‌شود که آن‌ها را نسبت به روش‌های دیگر، مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، آسیب‌پذیرتر می‌کند (Longo & Panda, 2016). پس می‌توان گفت که گرسنه ماندن و گرسنگی کشیدن، یکی از بهترین راه‌های از بین بردن سلول‌های سرطانی و پیشگیری از انواع سرطان‌هاست.
فعال‌سازی استرس سلولی و آپوپتوز: گرسنگی می‌تواند استرس سلولی را در سلول‌های سرطانی افزایش دهد و منجر به فعال‌سازی مسیرهای آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی) شود. سلول‌های سرطانی معمولاً در برابر آپوپتوز مقاوم هستند، اما گرسنگی می‌تواند این مقاومت را کاهش دهد و سلول‌ها را به مرگ سلولی حساس‌تر کند (Lee et al., 2012).
بهبود حساسیت به درمان‌های سرطان: گرسنگی می‌تواند حساسیت سلول‌های سرطانی به درمان‌های معمول سرطان مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی را افزایش دهد؛ این اثر می‌تواند ناشی از کاهش رشد سلول‌های سرطانی و افزایش آسیب‌پذیری آن‌ها به داروهای شیمی‌درمانی و اشعه باشد (Raffaghello et al., 2008).
مهار مسیرهای رشد: گرسنگی می‌تواند مسیرهای رشد سلولی مانند مسیرmTOR (mammalian target of rapamycin) را مهار کند. این مسیر نقش مهمی در رشد، تکثیر و متابولیسم سلول‌های سرطانی دارد و مهار آن می‌تواند رشد تومور را کاهش دهد (Levine & Kroemer, 2019).
تقویت سیستم ایمنی: گرسنگی می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند و توانایی آن را در شناسایی و از بین بردن سلول‌های سرطانی افزایش دهد. گرسنگی می‌تواند تعداد و فعالیت سلول‌های ایمنی مانند سلول‌های T و سلول‌های NK (natural killer) را افزایش دهد که نقش مهمی در مبارزه با سرطان دارند (Di Biase et al., 2016).
- شواهد بالینی و تحقیقات انسانی
مطالعات موردی و گزارش‌ها: گزارش‌های متعددی از بیماران سرطانی وجود دارد که نشان می‌دهد گرسنگی یا محدودیت کالری در طول درمان‌های سرطان می‌تواند عوارض جانبی درمان را کاهش دهد و اثربخشی آن را افزایش دهد. اگرچه این گزارش‌ها نمی‌توانند اثرات قطعی گرسنگی را ثابت کنند، اما نشان می‌دهند که این رویکرد درمانی، پتانسیل بالایی دارد (Safdie et al., 2009).
مطالعات بالینی کوچک: تعدادی از مطالعات بالینی کوچک نشان داده‌اند که گرسنگی متناوب (Intermittent Fasting) یا رژیم‌های غذایی شبیه‌ساز گرسنگی (Fasting-Mimicking Diets) می‌توانند عوارض جانبی شیمی‌درمانی را کاهش دهند و کیفیت زندگی بیماران سرطانی را بهبود بخشند. این مطالعات همچنین نشان داده‌اند که گرسنگی می‌تواند نشانگرهای متابولیک مرتبط با رشد سرطان را بهبود بخشد (de Groot et al., 2015).
نیاز به مطالعات بزرگ‌تر و کنترل‌شده: با وجود نتایج امیدوارکننده، هنوز نیاز به مطالعات بالینی بزرگ‌تر و کنترل‌شده برای تعیین میزان اثرات قطعی گرسنگی بر پیشرفت سرطان، بقا و کیفیت زندگی بیماران وجود دارد. این مطالعات باید به‌دقت طراحی شوند و شامل گروه‌های کنترل مناسب باشند تا بتوان نتایج را به‌طور معتبر تفسیر کرد و تعمیم داد.
- ملاحظات و احتیاط‌ها
مشورت با پزشک متخصص: گرسنگی یا محدودیت کالری نباید همواره به‌عنوان یک درمان خودسرانه و صرف، برای سرطان استفاده شود. قبل از شروع هر نوع رژیم غذایی محدودکننده، مشورت با پزشک متخصص دارای دانش و متخصص تغذیه پژوهشگر، ضروری است.
ارزیابی وضعیت سلامتی: گرسنگی ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد. افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، سوء تغذیه، کاهش وزن شدید یا سایر مشکلات سلامتی حاد، نباید بدون نظارت پزشکی، گرسنگی مداوم را امتحان کنند. در صورت تصمیم به انجام، قبل و بعد از اجرا، بهتر است آزمایش خون کامل داده شود.
نظارت دقیق: در طول دوره گرسنگی، نظارت دقیق بر وضعیت سلامتی و علائم بیمار ضروری است. در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی، باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
رژیم غذایی متعادل: پس از پایان دوره گرسنگی، باید یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی ضروری رعایت شود تا از بازگشت سریع سرطان جلوگیری شود.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
گرسنگی یا محدودیت کالری، یک رویکرد درمانی مکمل امیدوارکننده برای سرطان است که می‌تواند با مکانیسم‌های مختلف، رشد سلول‌های سرطانی را مهار کند، حساسیت آن‌ها را به درمان‌های سرطان افزایش دهد و سیستم ایمنی را تقویت کند. با وجود شواهد موجود، نیاز به مطالعات بالینی بزرگ‌تر و کنترل‌شده برای تعیین میزان اثرات قطعی گرسنگی بر پیشرفت سرطان، بقا و کیفیت زندگی بیماران وجود دارد.
نگارش: علیرضا محمودی فرد – محقق سبک زندگی سالم و قائم مقام مدیرمسئول پایگاه خبری کلام ماندگار
- نویسنده : علیرضا محمودی فرد
