گزارش پایگاه خبری تحلیلی آسان تکنولوژی / تولید به‌هنگام (Just-In-Time Production یا JIT) یک استراتژی مدیریتی در تولید است که هدف آن کاهش ضایعات و افزایش کارایی با تولید کالا فقط در زمان لازم و به میزان لازم است. این رویکرد، به‌خصوص در صنایع تولیدی و به ویژه در صنعت خودروسازی، شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تعریف تولید به‌هنگام
تولید به‌هنگام مفهومی است که نخستین بار توسط سیستم تولید تویوتا (Toyota Production System) معرفی شد. اساس این سیستم مدیریتی، به حداقل رساندن موجودی و ایجاد یک رویکرد کشش (pull system) به‌جای رویکرد فشار (push system) است؛ به‌عبارت دیگر، تولید فقط زمانی انجام می‌شود که سفارش یا نیازی به محصول وجود دارد (Ohno, 1988).
- مزایای تولید به‌هنگام
مزایای JIT شامل موارد زیر است:
کاهش موجودی: با تولید به‌هنگام، نیاز به نگهداری موجودی، کمتر می‌شود که به کاهش هزینه‌های انبارداری و فضای مورد نیاز برای ذخیره‌سازی کمک می‌کند (Monden, 2011).
بهبود کیفیت: با تمرکز بر تولید کم‌حجم و به‌موقع، فرصتی برای بررسی کیفیت در هر مرحله از فرآیند تولید فراهم می‌شود؛ این امر به شناسایی سریع مشکلات و رفع آن‌ها کمک می‌کند (Womack & Jones, 1996).
افزایش انعطاف‌پذیری: تولید به‌هنگام به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که به تغییرات سریع در تقاضا پاسخ دهند و تولید را به‌صورت منعطف و مطابق با نیاز مشتریان تنظیم کنند (Slack et al., 2016).
کاهش ضایعات: با کاهش مراحل اضافی و ناپیوسته در فرآیند تولید، JIT به حداقل رساندن ضایعات (Waste) کمک می‌کند که یکی از اصول اساسی فلسفه تولید ناب (Lean Manufacturing) است (Ohno, 1988).
- چالش‌های تولید به‌هنگام
اگرچه JIT دارای مزایای زیادی است، ولی همچنین چالش‌هایی نیز دارد:
افزایش وابستگی به تأمین‌کنندگان: در سیستم JIT، نیاز به تأمین‌کنندگان قابل اعتماد و سریع وجود دارد. هرگونه تأخیر یا مشکلی در تأمین کالا می‌تواند به تعطیلی خطوط تولید منجر شود (Speckhard & Dushnitsky, 2004).
نیاز به کنترل دقیق: تولید به‌هنگام نیازمند برنامه‌ریزی و کنترل دقیق است. هرگونه خطا در این فرآیند می‌تواند تأثیرات جدی بر روی کل عملیات تولید داشته باشد (Hopp & Spearman, 2008).
محدودیت در پیش‌بینی تقاضا: پیش‌بینی نادرست تقاضا می‌تواند منجر به کمبود یا مازاد محصول شود که خود مشکلات جدیدی ایجاد می‌کند (Cachon & Terwiesch, 2006).
- کاربردهای تولید به‌هنگام
تولید به‌هنگام در صنایع مختلف به‌خصوص صنعت خودروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شرکت‌هایی مانند تویوتا، نیسان و هوندا به‌دلیل پیاده‌سازی موفق JIT، توانسته‌اند به مزایای قابل توجهی در کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت دست یابند (Liker, 2004)؛ همچنین، دیگر صنایع مانند الکترونیک، مبلمان و تولید پوشاک نیز به‌تدریج از این روش بهره‌برداری می‌کنند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
تولید به‌هنگام یکی از مهم‌ترین استراتژی‌ها در مدیریت تولید مدرن است که با کاهش ضایعات، بهبود کیفیت و افزایش انعطاف‌پذیری، می‌تواند به موفقیت سازمان‌ها کمک کند. اگرچه چالش‌هایی نیز در راستای پیاده‌سازی این سیستم وجود دارد، اما با مدیریت مناسب و انتخاب تأمین‌کنندگان قابل اعتماد، می‌توان به نتایج مثبت دست یافت. این رویکرد، نیازمند فرهنگ سازمانی قوی و ارتباطات مؤثر بین تمام بخش‌های سازمان و تأمین‌کنندگان است.
تبیین: علیرضا محمودی فرد – مشاور رئیس در امور تجارت و بازرگانی بین‌الملل مرکز خدمات مشاوره‌ای مدیریت و امور بازرگانی سپهر تجارت ایرانیان
- نویسنده : علیرضا محمودی فرد
